بقعه پیراحمد زهرنوش، دیدنی ترین جاذبه ابهر - وبلاگ هیچکس

به گزارش وبلاگ هیچکس، مولانا شیخ قطب الدین احمد ابهری، معروف به پیر زهرنوش که یکی از قطب های سلسله تصوف به شمار می رود که فقیه کاملی بوده است. سال های زندگانی او سال های 500 تا 577 هجری قمری است از او کتاب های شعر و عرفان باقی مانده است ازجمله، مقام العارفین، داستان سلامان و ابسال گزارش از قطب المه و الدین مبین الاسلام الابهری و دیوان اشعار عربی.

بنای آجری بقعه پیر احمد زهرنوش در شهر ابهر به سده های ششم و هفتم هجری قمری مربوط می گردد و اکنون بعد از گذشته صدها سال محل بازدید گردشگران داخلی و خارجی است. آرامگاه پیر احمد زهر نوش در منتهی الیه جنوبی ابهر قرارگرفته و شامل بقعه و چند واحد الحاقی در شمال غربی آن است. بنای اصلی آرامگاه، از دوطبقه تشکیل یافته که طبقه زیرین، محل آرامگاه و تالار بالایی، محل خانقاه و صندلی ذکر و بحث دراویش بوده است. بنای آجری بقعه پیر احمد زهرنوش شهر ابهر سال 1353 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و در سال 1390 نیز موزه باستان شناسی در این مکان دایر شد و هم اکنون در آن به روی هر بازدیدنماینده ای باز است.

با توجه به بی پیرایه بودن بناهای اطراف، احتمال می رود کاربری نخست این بنا خانقاه باشد. معماری مقبره یک بنای چهارطاقی است، این بنا با شکست ها و جرزهای ایجادشده، از داخل به 20وجهی تبدیل شده است. بر فراز چهارطاقی مقبره گنبد زیبایی به سبک پنج و هفت از گونه گنبدهای سلجوقی راسخ گشته و به گنبدهای مساجد جامع قروه و سجاس شبیه است. علاوه بر ورودی مقبره از ساختمان غربی، ورودی اصلی مقبره از بیرون دری در ضلع شمالی بناست. کف مقبره یک پله بالاتر از ورودی در اصلی و محل گورها نیز در سرداب قرار گرفته است. سرداب با پلان چلیپا بوده که پنج پله پایین تر از کف مقبره است و سقف سرداب نیز طاقی از جنس آجر است. این بنا درواقع از بقایای مجموعه ای از دو بخش اصلی متصل و مرتبط باهم را تشکیل شده است.

بخش اول گنبدخانه ای مرتفع که به دلیل وجود سردابه ای در آن، محل دفن یک یا چند شخصیت مهم بوده و بخش دوم فضاهای غرب و شمال غرب گنبد خانه که به گفته بعضی پژوهشگران محل خانقاه و عبادتگاه بوده است. توجه به نقشه بنای موجود و نگاهی به متون تاریخی نشان می دهد که این مجموعه دارای دو کارکرد متفاوت بوده است. وجود سردابه در داخل گنبد خانه نشانگر استفاده از این بخش به عنوان یک مکان تدفینی است.

شکل سردابه در زیر یک گنبد خانه به عنوان یک مکان تدفینی همیشه در معماری دوران اسلامی مورداستفاده قرارگرفته است. در متون تاریخی نیز به آرامگاه بعضی مشاهیر قرون اولیه و میانی شهر ابهر در نزدیکی شهر به ویژه آرامگاه ابوبکر عبدالله بن طاهر ابهری اشاره شده است. امروزه بر روی سنگ قبری که توسط بعضی پژوهشگران و علاقه مندان ابهر تهیه شده نام چهار شخصیت به عنوان دفن شده ها در این گنبد خانه ذکرشده است.

برای تعدیل دما و رطوبت و تأمین روشنایی در بخش هایی از بدنه این فیل پوش ها روزنه هایی طراحی شده است. در داخل بقعه و زیر گنبد، در چهارگوشه، چهار ترنبه (مخروطی) زده شده است که طرح چهارضلعی را به هشت ضلعی تبدیل می نماید. در طاق نماهای میان هر دو ترنبه (مخروطی) هم نورگیرهای جاسازی شده است. در ورودی با یک پله از کف محوطه از سمت شمالی قرار گرفته است و قبر پیر در وسط این بقعه ساخته شده است. هیچ نوع کتیبه و سنگ قبری که حاوی اطلاعاتی درباره تاریخ احداث بنا باشد، در این مجموعه پیدا نشده است.

ابهر با حدود صد و پنجاه هزار نفر جمعیت، به عنوان دومین شهر پرجمعیت استان زنجان محسوب می گردد. به این شهر دروازه آذربایجان هم می گویند. فاصله این شهر تا تهران 244 کیلومتر، تا زنجان 85 کیلومتر و تا تبریز 400 کیلومتراست. بااینکه شهر ابهر فاصله کمی تا تهران دارد، اما ازنظر فرهنگ، زبان و مردم شباهت زیادی به مردم شهرهای زنجان و تبریز دارد. زبان مادری مردم ابهر ترکی آذربایجانی است که عموماً دوزبانه هستند و از ترکی و فارسی به طور هم زمان استفاده می نمایند.