موزه لوور ابوظبی، پلی میان تمدن ها - وبلاگ هیچکس

به گزارش وبلاگ هیچکس، در سال های اخیر شاهد کوشش های امارات متحده عربی برای بهتر دیده شدن هستیم. در جدیدترین دستاورد این حاشیه نشین خلیج فارس، موزه لوور ابوظبی درهای خود را به روی عموم گشود.

امروز در تاریخ ابوظبی لحظه ای مهم محسوب می گردد، چرا که بالاخره بعد از مدت ها انتظار موزه لوور ابوظبی درهای خود را به روی عموم باز کرد. یعنی بیش از ده سال بعد از آنکه فرانسه موافقت خود را با امانت دادن نام موزه لوور به امارات متحده عربی بیان کرد که به عنوان بخشی از رابطه با Agence France-Museums محسوب شده و ارزشی معادل یک میلیارد دلار دارد.

امارات متحده عربی به لطف دلارهای نفتی خود از ثروت قابل توجهی برخوردار است، به طوری که اکنون حتی قدرت خرید، جمع کردن و نمایش آثار هنری و فرهنگی را نیز به دست آورده است. هیچ شکی وجود ندارد که این موزه قرار نیست تنها متعلق به ساکنان خاورمیانه باشد، بلکه دست اندرکاران تأسیس آن در پی جلب توجه جهان به این موزه بودند.

در واقع این موزه، موزه ای جهانی است. خب این فلسفه جهانی بودن برای بسیاری دیگر از موزه های جهان نیز صدق می نماید و آن ها نیز می توانند به نمایش آثار هنری و فرهنگی از دوره های زمانی مختلف و با خواستگاه های متفاوت بپردازند. تنها فرق ماجرا در این است که موزه تازه تأسیس ابوظبی در پی بیان داستان خلاقیت جهانی است، آن هم به لطف آثار متعدد که قصد دارند تاریخ بشر را در قالب یک زبان واحد و پیوسته بیان نمایند. و این درست همان چیزی است که امروزه هدف مطلوب جامعه بشری است.

در همین ابتدا بد نیست کمی بیشتر با نحوه شکل گیری ایده ساخت این موزه آشنا شویم. موزه لوور ابوظبی را باید یک موزه هنر و تمدن دانست که عملیات احداث اش در تاریخ هشتم ماه نوامبر امسال میلادی به اتمام رسید. ساخت این موزه بخشی از توافق سی ساله بین شهر ابوظبی و دولت فرانسه است. این موزه در منطقه فرهنگی جزیره سعدیات (Saadiyat Island) واقع شده است و تقریبا 24 هزار متر مربع وسعت دارد که هشت هزار متر مربع آن به فضای گالری ها اختصاص دارد.

هشت هزار متر مربع ای موزه به گالری های هنری آن اختصاص دارد که باعث شده این موزه به بزرگ ترین موزه هنری شبه جزیره عربستان تبدیل گردد. به نظر می رسد هزینه تمام شده برای ساخت این موزه بین 83 تا 108 میلیون یورو باشد. به علاوه این موزه 525 میلیون دلار برای استفاده از نام موزه لوور به دولت فرانسه پرداخت نموده است. از سوی دیگر 747 میلیون دلار دیگر برای به امانت گرفتن آثار هنری از دیگر موزه ها پرداخت شده است. آثار هنری گردآوری شده از گوشه و کنار جهان در این موزه در معرض دید عموم قرار داده شده اند و هدف اصلی ساخت این موزه ایجاد پلی ارتباطی بین فرهنگ شرق و آثار هنری غربی است.

ماجرای تأسیس این موزه در تاریخ نهم ماه اکتبر سال 2007 در مجلس فرانسه مورد آنالیز قرار گرفته و دو دولت برسر ساخت آن با یکدیگر توافق کردند. طراحی و معماری بنای این موزه توس معمار فرانسوی ژان نوول (Jean Nouvel) صورت گرفته و مهندسی سازه و مدیریت پروژه آن به وسیله شرکت مهندسی برو هاپیولد (Buro Happold) از کشور انگلستان صورت گرفته است. ژان نوول همچین طراحی بنای انجمن du Monde Arabe را نیز برعهده داشته که در شهر پاریس واقع شده است. از سوی دیگر سقف گنبدی شکل بزرگ، مشبک و باشکوه این بنا، هم از نظر بصری جلوه ای خاص وتماشایی به این مکان بخشیده و هم نورپردازی داخلی محیط را تحت تأثیر قرار داده و گالری های متعدد موجود در فضای داخلی موزه را به خوبی روشن نموده است.

این موزه بعلاوه بخشی از توسعه 27 میلیارد دلاری صنعت گردشگری و توسعه فرهنگی منطقه جزیره سعدیات است، مجموعه ای که شامل سه موزه دیگر نیز خواهد بود، از جمله موزه گوگنهایم (Guggenheim Museum) و موزه ملی زاید (Zayed National Museum).

به نظر می رسد با این انتخاب هوشمندانه، ابوظبی نه تنها با یکی از پربازدیدترین موزه های مطرح جهانی مشارکت نموده، بلکه آینده ای روشن را نیز برای خود رقم زده است. چرا که اکنون این شهر بخشی فرهنگ و تاریخ ساکنان این سیاره را در اختیار دارد و از این طریقه فرصتی عالی را در اختیار بازدیدنمایندگان قرار داده تا بهتر عصاره نوع بشر را در قالب تفکر و تعمق در این گنجینه با ارزش هنری درک نمایند.

این موزه شگفت انگیز قرار است ویترینی برای شماری از باشکوه ترین آثار هنری جهان باشد. طبق شنیده ها قرار است در این موزه 600 اثر دائمی و نزدیک به 300 اثر هنری قرض گرفته شده از سایر موزه و مؤسسات هنری به نمایش گذاشته شوند. آثار به امانت گرفته شده به وسیله موزه لوور ابوظبی از کیفیت و تاریخچه ای قابل توجه برخوردار هستند. در این میان این کلکسیون جالب توجه پرتره شگفت انگیز لئوناردو داوینچی از بانویی ناشناس قرار گرفته است که La Belle Ferronniere نام دارد. بعلاوه پرتره مادر ویسلر یا مادر نقاش اثر ویسلر (Whistler)، پرتره ناپلئون سوار بر اسب اثر دیوید (David heroic)، یک مجسمه از ابوالهول یونان متعلق به قرن ششم پیش از میلاد، یک سر برنزی از قلمروی بنین (Benin Kingdom)، کلاهخودهای عمامه ای شکل اسلامی متعلق به قرن پانزدهم و چهار ستون رومانسِک حکاکی شده از یک کلیسا در جنوب فرانسه نیز به چشم می خورند.

این آثار به امانت گرفته شده البته به صورت دائمی به نمایش گذاشته نشده و رفته رفته با آثار هنری دیگر جایگزین می شوند و اصل آثار، به موزه لوور یا دیگر مؤسسات هنری بازگردانده می گردد.

اما ساخت چنین فضای فرهنگی و هنری خارق العاده در این ابعاد، قرار است چه پیامی به همراه داشته و چکاری انجام دهد؟ طبق نظر Jean-Francois Charnier از Agence France-Muséums که از ابتدا مسئولیت انتخاب و خریداری آثار به نمایش درآمده در موزه ابوظبی را برعهده داشته، این موزه قرار است یک فضای گسترده برای معرفی و مقایسه آثار هنری از گوشه و کنار جهان و از دوره های زمانی مختلف باشد. در این عین حال این مکان معمایی را در مقابل دیدگان مخاطب قرار می دهد که به نوعی نشان دهنده عام گرایی و جامعیت به شکلی مدرن است. در واقع به نظر او همه این کارها صورت گرفته تا بازدیدنمایندگان به تماشای آثار هنری بنشینند که هم عواطف و احساسات آن ها را درگیر خود نموده و آن ها را تحت تأثیر قرار دهند و هم پرسش هایی را پیش روی آن ها قرار دهند.

با این حساب هیچ تردیدی وجود ندارد که این مکان می تواند راهی برای تماشای هنر در بیانی تازه باشد که قطعا چالش های خاص خود را خواهد داشت. آثار انتخابی این موزه از هنر جهان در مجموعه ای از 20 گالری مختلف نمایش داده می گردد که در قالب 12 فصل از تمدن بشر به همراه گاه شمار هنری و نیز نمایش دست سازه ها و محصولات فرهنگی تمدن های مختلف در بازه های زمانی گوناگون را شامل می گردد.

این شکل از نمایش بی شک موافقان و مخالفان خاص خود را خواهد داشت، اما برای پیش بینی و درک چگونگی انتخاب و تمایل بازدیدکندگان موزه شاید این برترین راه چاره باشد. البته این موزه تازه تأسیس است و مطمئنا به تدریج با بهبود امکانات از جمله تورهای شنیداری در جلب نظر بازدیدنمایندگان پیروز تر عمل خواهد نمود.

ما اینجا شاهد تنوعی جالب از آثار هنری هستیم که همین مسئله اهمیت برنامه ریزی درست برای معرفی آثار هنری به مخاطب را بیش از پیش نشان می دهد. در حین بازدید جایی شما با تابلویی قرن نوزدهمی روبرو می شوید، در همان نزدیکی اثر هنری از فرانسه قرون وسطی و مصر باستان وجود دارد. آن طرف تر اثری از لئوناردوی معروف خودنمایی می نماید و در کنارش کاشی کاری هایی از کشور ترکیه قرار گرفته است. در عین حال علامت های کنار هر کدام از شما می خواهند که به دقت به هر اثر نگاه نموده و معنا و مفهوم های پیدا و پنهان آن را درک کنید. این مسئله شاید یکی از چالش های این موزه باشد که چطور علاوه بر توجه قشری خاص، نظر افراد معمولی را نیز به خود جلب کند بدون آنکه آن ها را در میان این تنوع گسترده گیج کند.

بیایید صادق باشیم، این موزه با این وسعت و عظمت برای نخستین بار در این خطه از جهان تأسیس شده و بی شک مخاطبانی وسیع دارد که از کشورهای مختلف جهان و با نگرش های فرهنگی و زبان هنری متفاوتی به آنجا سفر خواهند کرد و باید اذعان کرد که چه بسی بسیاری از آن ها با حجم انبوهی از آثار هنری و فرهنگی ارائه شده در این موزه قرابت چندانی نداشته باشند. بی تردید این یکی از نخستین و البته مهم ترین چالش هایی است که همه موزه های جهان با آن روبرو هستند.

توسعه صنعت توریسم و گردشگری نه تنها از جنبه مالی حائز اهمیت است، بلکه بعلاوه باعث شده شاهد تنوع مخاطبان در عرصه فرهنگی باشیم که دوست دارند چیزهای بیشتری در خصوص مقاصد گردشگری خود بدانند. موزه لوور پاریس در این زمینه مثال خوبی است. این موزه در مقایسه با دیگر ملیت ها، شاهد افزایش تعداد بازدیدنمایندگان خود از کشور چین است.

برای افزایش محبوبیت و جلب بازدید نماینده باید به شکلی این افراد که از دل فرهنگی متفاوت به این موزه آمده اند را تشویق کرد، چرا که آن ها قرار است شاهد نمایش هنری و البته سنتی باشند که شاید چندان با آداب و آیین های آن ها مشابهت نداشته باشد. از سوی دیگر آموزه های فرهنگی و انتظارات آن ها در مقایسه با مخاطب غربی هم به کل با جو حاکم بر این موزه فرق دارد. همین امر نشان می دهد که موزه لوور ابوظبی با همین چالش اما به سبکی دیگر روبرو است.

البته اگر این موزه تازه تأسیس مایل است تأثیری چشمگیر بر فضای فرهنگی جهان داشته باشد، باید قادر باشد از انتخاب های صورت گرفته و تمامی امکاناتی ارائه شده خود دفاع کند. به نظر می رسد برگزاری کنفرانس های هنری و نیز جلسات مناظره شاید راهی خوب برای معرفی و دفاع از داشته های این موزه باشد. بعلاوه گالری و نمایشگاه های این موزه هم باید بتوانند به خوبی از پس دادوستد و گفتمان با مردمانی از کشورهای مختلف جهان برآیند. امری که هم زمان بر بوده و هم نیازمند نظم و ترتیب قابل توجه است.

اما هیچ تردیدی وجود ندارد که بازدیدنمایندگان از زیبایی بنای موزه و فضاسازی داخلی آن لذت خواهند برد. ژان نوول در طراحی این سازه از معماری عربی الهام گرفته و واقعیت این است که هیچ کدام از 55 سالن آن از جمله 23 گالری دایم آن شبیه به هم نیستند. فضای گالری ها حقیقتا مبهوت نماینده و سحرانگیز هستند و پنجره های آنها اغلب رو به آسمان، دریا و منظره زیبای حیاط بیرونی باز می گردد. جایی برای آرامش چشمان زیباپسندی که بعد از یک مهمانی مجلل هنری، نیازمند اندکی تنو قوا هستند

اگر انتظار داریم بازدید نمایند ه ای غربی رنج پرواز چند ساعته را متحمل گردد تا به بازدید موزه لوور نو بیاید در حالی که موزه اصلی با قدمتی چند برابر و مسافتی نزدیک تر در اختیارش است، یعنی این موزه نو باید حرف هایی برای گفتن داشته باشد. یعنی ایده ای تازه برای تماشای شرحی تصویری از بزرگ ترین تاریخ جهان در قالبی متفاوت، اما با این حال برای لذت بردن از گرمای خورشید در فصل زمستان، گذراندن استراحتی شبانه قبل از پرواز به دیگر نقاط جهان و بهره مند شدن از دیگر امکانات تفریحی، ابوظبی هنوز هم انتخاب مناسبی است.

آثار معروفی از هنرمندان بنامی همانند ونسان ون گوگ، گوگن، پیکاسو و آی ویوی هنرمند معاصر چینی در این موزه در معرض دید عموم قرار گرفته است. هزینه ورودی آن 60 درهم معادل 12.50 پوند یا 17 دلار آمریکا است.

به خاتمه این مطلب رسیدیم، نظر شما در خصوص این موزه تازه تأسیس چیست؟ آیا ایران با توجه به برخورداری از پیشینه ای غنی، آنگونه که باید و شاید از داشته های فرهنگی و هنری خود استفاده می نماید؟ راه چاره شما برای بهبود جایگاه ایران در زمینه هنری و در منطقه خاورمیانه چیست؟ خرسند خواهیم شد مستمع نظرات شما عزیزان باشیم.